کد مطلب:41568 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

آيا آيه ( لقد رضي اللّه عن المومنين ) درباره خلفا نازل شده است ؟

يكي از سنت هايي كه قبل از طلوع اسلام در ميان اعراب رواج داشت , سنت بيعت است كه در ميان اعـراب از اهـمـيـت و ارزش فـراوانـي بـرخـوردار بـوده است و اعراب همواره خودرا ملزم بر آن مـي دانـسـتند و شكستن آن را براي خود و قبيله خويش ننگ بزرگي مي پنداشتند . پس از طلوع اسـلام و آغـاز دعـوت بـه وسـيـله پيامبر عظيم الشان اسلام ,بسياري از كساني كه به دين اسلام گـرويـدنـد و بـه نداي پيامبر (ص ) لبيك مي گفتند,بر اساس سنت پيشين , با پيامبر(ص ) بيعت مـي نمودند و بدين وسيله از زمره مسلمانان شمرده مي شدند. در واقع پيامبر گرامي اسلام (ص ) هـمـان سـنـت رايـج ميان اعراب جاهلي را به عنوان يك سنت حسنه و ماندگار و ارزش اسلامي درآوردنـد و بـيعت از آن روز يك يك سنت اسلامي گرديد .ازاين رو , همواره مسلمانان به همين وسـيـلـه بـا پـيـامـبر (ص ) هم پيمان شده و پيروي خويش را از پيامبر گرامي اسلام (ص ) اعلان مـي داشـتـنـد كـه در اين ميان بيعت هاي قبايل اوس و خزرج ( كه از يثرب آن زمان به مكه آمده بـودنـد) با پيامبر(ص ) درتاريخ اسلام مشهور مي باشد كه يكي از آن بيعت ها معروف و مشهور به ( بيعت رضوان ) مي باشد كه قرآن كريم از آن اين گونه ياد مي كند : ( لقد رضي اللّه عن المومنين اذ يبايعونك تحت الشجره فعلم ما في قلوبهم فانزل السكينه عليهم و اثابهم فتحا قريبا , (1)خداوند از مـومـنـاني كه در زير درخت با تو ـ پيامبر ـ بيعت نمودند راضي و خشنودگشت و آنچه را كه در درون قـلب آنان نهفته بود دانست , پس آرامش را بر دلهاي آنان نازل كرد و فتح و پيروزي نزديكي بـه عـنـوان پـاداش نـصـيـبـشان فرمود ).اين آيه كريمه در سال ششم هجرت هنگامي كه پيامبر عظيم الشان اسلام با هزار وچهارصد نفر از مسلمانان به قصد انجام حج عمره از مدينه رهسپار مكه بود , نازل گرديد. در نيمه راه مسلمانان اطلاع پيدا كردند كه مشركان تصميم گرفته اند ازورود مـسـلـمانان به مكه جلوگيري كنند , بنابراين پيامبر به مسلمانان دستور توقف داد تا اصل قضيه روشـن گردد . پيامبر عثمان بن عفان را براي مذاكره با سران قريش به مكه اعزام كرد , اما خبري از او نـشـد, در مـيان ياران پيامبر(ص ) شايع افتاد كه پيك پيامبر (ص ) را مشركان مكه كشته اند . بـنـابراين پيامبر (ص ) خود را براي جنگ آماده نمود , و براي اطمينان از همراهي اصحاب از همه آنـان , در حـديـبـيه بيعت گرفت كه اين بيعت به ( بيعت رضوان ) معروف و مشهور است .پس از مـدتـي عـثـمـان ( پيك پيامبر اسلام (ص ) ) برگشت و مشركان هم از بيعت رضوان پيامبر مطلع گـرديدند و شخصي را به نام سهيل بن عمر براي مصالحه به حضور پيامبر(ص ) اعزام داشتند كه سـرانـجام صلح حديبيه انجام گرفت .(2) وسرانجام آيه مذكور نيزنازل گرديد و خداوند از بيعت مـسلمانان با پيامبر اعلام رضايت و خشنودي نمود وعمل آنان را ستود.اما نكته مهم كه از خود آيه استفاده مي شود, اين است كه خداوند مي فرمايد : ( لقدرضي اللّه عن المومنين ... ) يعني خداوند از ظـاهـر عـمل بيعت اعلام رضايت نكرده ,بلكه از بيعت مومنان رضايت و خشنودي خويش را ابراز داشته است , زيرا منافقاني ,مانند عبداللّه ابن ابي و اوس بن خولي در آن جمع حضور داشته اند و با پـيـامـبر (ص )نيز بيعت نمودند , پس واضح است كه با حرف يك بيعت و دست روي دست پيامبر گـذاشـتن خداوند از آنان اعلام رضايت ننموده است .از سوي ديگر , از خلفاي ثلاثه فقط ابوبكر و عـمـر در بـيـعـت رضـوان حضور داشته اند وعثمان در آن جمع نبود و آيا اين به آن معنا است كه خـداونـد از خليفه سوم راضي نيست كه يقينا مسائل ملتزم به اين معنا نخواهد گرديد و نمي توان ايـن آيه را خاص خلفاي ثلاثه بدانيم , در حالي كه يكي از آنان در بيعت رضوان حضور نداشته و آن دونفر ديگر همراه با قريب به 1400 نفر در زير درخت با پيامبر (ص ) بيعت نمودند ,بنابراين رضايت الـهي خاص آنان نيست . البته اين نكته شايان توجه است كه اگرخداوند از عملي اعلان رضايت و خشنودي كرد , به اين معنا نيست كه صاحب آن عمل پس از رضايت الهي هر گناهي - نعوذ باللّه ـ مرتكب گردد , آن گناه به عفو الهي است وديگر دچار غضب و سخط الهي نخواهد گرديد , بلكه اعلان رضايت الهي در صورتي است كه آنان بر ايمان خويش ثابت و ماندگار باشند و تا پايان عمر بر صـراط مـسـتـقـيم باقي بمانند, و چه بسا كساني كه در بيعت رضوان حضور داشتند, اما به بيعت خـويـش وفـادارنـماندند و از جنگ فرار نمودند , حال مي توان گفت چون خداوند اعلان رضايت نموده است , پس فرار آنان نيز مورد رضاي خداوند سبحان مي باشد .

---

پاسخ به شبهات اهل سنت
مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما 1- فتح / 18.2- تاريخ طبري , ج 2, ص 281.